Verouderen gewenst
Een van onze materialen steekt boven alle anderen uit. Het is niet onveranderlijk, maar draagt sporen. Sporen van de fabricage, van het gebruik, van de omgeving, het milieu. Het leeft, het verandert – en wordt daarbij steeds mooier.
Handarbeid aan het individuele stuk
Sporen van het leven
Lange tijd gold alleen het smetteloze object als begerenswaardig. Misschien is het tijd, voor omdenken.
Een bijdrage van Designjournalist en auteur Gerrit Terstiege over materiaal als getuige des tijds in de architectuur
Iedere architect is er zich bij het ontwerp van een gebouw van bewust, dat hij iets blijvends creëert: het doel van de bouwkunst is een vormgevende en esthetische richting voor decennia. Maar hoe zeer een gebouw een architectonische visie formuleert, zo zeer is deze visie als gebouwde realiteit aan veranderingen onderhevig. De tijd laat sporen achter: op deze manier weerspiegelt een huis de aanrakingen van zijn bewoners en de werking van zon, wind en regen.
Men kan een dergelijke patinavorming met alle middelen bestrijden – of, wat misschien veel beter is, reeds bij de materiaalkeuze rekening houden met het moment van ouder worden van materialen. Hoe zou het zijn, om direct vanaf het begin een patinagevoelig materiaal te kiezen, waarvan men precies weet, hoe het zal verouderen – en dit proces esthetisch te gebruiken? Naast bepaalde natuurstenen en houtsoorten zijn het juist koper en messing, die op aansprekende wijze verouderen, de sporen van het gebruik op aantrekkelijke wijze vastleggen en door de jaren heen tot een omgevingssymbiose met andere gebruikte materialen leiden.
Om zijn zeer fijnzinnige omgang met gepatineerde materialen is de Italiaanse architect Carlo Scarpa (1906–1978) bekend. Talrijke gebouwen van de geboren Venetiër zijn tegenwoordig vaak gevierde praalstukken van de lagunenstad, legendarisch bijvoorbeeld zijn Olivetti showroom of zijn congeniale ingrepen in historische gebouwen van de Fondazione Querini Stampalia. Zo’n gebouw wordt juist door de zich op de materialen aftekenende sporen des tijds mooier.
Niet zelden spreken architecten van de eerlijkheid van een materiaal. In deze zin is de echtheid van een grondstof een hoog goed in de architectuur. En een patina, die niet door verwaarlozing, maar juist door een jarenlang onderhouden en functionele omgang met de dingen ontstaat, heeft in de laatste jaren aan betekenis gewonnen, juist omdat het ook het milieu ontziet, om dingen lang te gebruiken, in plaats van in korte cycli te denken.
Over de auteur
Gerrit Terstiege studeerde aan de Keulse International School of Design, was jarenlang hoofdredacteur van het Designtijdschrift form en gastprofessor aan de Staatlichen HfG Karlsruhe. Terstiege is uitgever van drie vakboeken over theorie en praktijk van het Design en schrijft regelmatig voor tijdschriften en blogs over Design en architectuur.